BiRECiK'TE BAĞA ÇIKMA

BİRECİK’TE BAĞA ÇIKMA

     Bildiğim kadarıyla şu anda yok olan bir Birecik yaşantısını, bağa çıkmayı sizlere anlatmak istiyorum:

    Bugün Birecik ve çevresinde bulunan fıstıklıkların büyük çoğunluğunun evveliyatı bağdır. Fıstıklıkların bir kısmı doğrudan boş araziye fıstık fidanı ekilerek oluşturulan fıstıklıklardır. Ama çok büyük kısmı ise daha önceleri bağdı. Fıstık yaygınlaşınca bu bağların içine, bağ kütüklerinin arasına fıstık fidanları ekilmeye başlandı. Bu fidanlar büyüdükçe-ağaç oldukça hem bağ kütükleri ile fıstık ağaçları birarada yaşayamaz oldu-sıklaştı hem de bağ kütükleri, fıstık ağaçlarının yeteri kadar büyümesine ve gelişmesine engel oldu. O zaman fıstığın geliri bağın gelirine tercih edilerek bağ kütükleri çekilmeye başlandı, arazi sadece fıstıklık haline geldi. İşte bağların bu dönüşümüyle Birecik’in, evveliyatının kaç yıl olduğunu bilemiyeceğim onlarca belki de yüzlerce yıllık bir yaşantısı ortadan kaldırılıyordu, yok ediliyordu: BAĞA ÇIKMA .

    Birecikte birçok ailenin bağı vardı. Bunlar Hacnebi, Karabaş, Surtepe, Sorik (Bağlarbaşı), Çiftlik köyleri çevresinde (köyün sınırları içerisinde) ve Şehir Bağları ile Caber Bahçeleri mıntıkalarında idiler. Bağ evleri önceleri kerpiçten yapılır, duvarları da içten ve dıştan toprak sıva ile sıvanırdı. Bu evler çok çok serin olurlardı. Daha sonra evler biriketten yapılmaya başladı. Son zamanlarda betonarme bağ evleri de yapıldı, hatta villa tipi, etrafı çevrili, havuzlu sayfiye evleri yapılmaya başlandı. Ama biz yazımızda o eski bağ evlerini ve bağa çıkmayı, bağ yaşantısını anlatacağız. Bağ evleri genellikle tek katlı olurdu, bazı iki katlı evler de vardı. Bağ evlerinin yanında oldukça yetişmiş-büyümüş bir dut veya ceviz ağacı da olurdu. Gündüz hemen hemen tamamen bu ağacın gölgesinde oturulur ve ev işleri yapılırdı. Her bağ evinin bir de kuyusu olurdu. Bazı birbirine çok yakın evlerin birlikte kullandıkları kuyular da olurdu. Bağ evlerinin ön cephesi ile yan cephelerinin tabanlarındaki toprak yatırılarak düzlenmiş-sertleştirilmiş olurdu. Bu da “TAPAN”la yapılırdı. TAPAN, 40-50 cm kenarlı kare biçiminde 5-6 cm kalınlığında bir ağaç-kereste parçasıdır. Tam orta yerine monte edilen bir sırıkla tutulur, toprak biraz sulanır ve yer tapanla dövülür, sertleştirilirdi. Kışın yağan yağmurlarla toprak kabardığı için her yıl bağ çıkımında bu yapılırdı. Daha sonraları evlerin etrafına çimento dökülerek bu işlemden kurtulundu. Bağ evlerinde de “TAHT” larda yatılırdı. Tahtlar ya evin ön kısmında ya da damda olurdu ama tahtlardan daha çok kerevitler kullanılırdı. Kerevitler hem oturmak hem de yatmak için kullanılırdı. Ayrıca seyrek de olsa bazı evlerin önünde, duvara bitişik, az yüksek yapılmış balkonvari “SEKİ” ler olurdu, buraları da oturmak ve yatmak için kullanırlardı.

    Bağa çıkmak için mart ayından sonra hazırlıklar başlardı. Bağ evi badana edilir, etraf düzenlenir, kuyu temizlenir, çıkrık onarılır,kova yenilenir ve takılır, taht ve kerevitler elden geçirilir, onarılır, ağaç budanır, bağın varsa fıstıklanır budamı yapılır,evin etrafı tapanlanır vs vs..

    Evdeki hazırlıklar da başlar: Bağa gidecek kap-kacak hazırlanır, kalay işi varsa yaptırılır, yatak-yorgan elden geçirilir, çul-kilim, sepetler çıkarılır, nacak, palta, kürek, buğçu, dahre, makas biletilir, hazırlanır. Üzüm sandıkları tamir edilir. Eşeğin bakımları yapılır, çulu-semeri hazırlanır, zikkesi kötüse yenisi alınır, varsa at arabasının ve atın bakımları yapılır.

    Mayıs ayı içerisinde artık yavaş yavaş “BAĞA ÇIKMA” başlar. At arabasına yüklenerek bir ikininden sonra bağa çıkılır. Evleri burasıdır artık. 5-6 ay burada-bağda oturulacaktır. Yani aşağı yukarı yılın yarısı.

    Bağda erken kalkılır. Evin erkeği (herifi), şehere gidecek genç erkeği varsa, kahvaltılarını yapacaklarsa yaparlar, eşeklerine binerek şehere (Berecik’e) doğru yola çıkarlar. Aynı anda, aynı zaman dilimi içnde bağ yolu eşekli yolcularla dolar. Şehere gelince eşekler eve ahıra bırakılır,  kahvaltı yapılmamışsa ya küçük çarşıda ya da dükkanında şornohut-kelle-ciğer kebabı yinilir. Bağda kalan kadın ve kızlar bağ işlerini ev işlerini yaparlar. Şehere gelen erkekler ise, ikininden sonra, güneşin-sıcağın hersi geçince yine eşeklerine binerler, bağa doğru yola çıkarlar. Yine bağ yolu eşekli yolcularla dolar. Bu gidiş gelişlerde “KUCAK” denilen mevkide, şimdiki kelaynak üretme istasyonunun, “KUCAK KÖPRÜSÜ” nün yanında bir dam ve içinde su içilen kuyu vardı. Velo Seydo’nun oğlu Mehemet adında sakat (zor hareket eden ) biri devamlı orada oturur, durana tasla suyunu verir, yolcu da ona bir bahşiş verirdi.

     Akşam üzeri ve geceleri bağ havası çok güzel olurdu. O gecelerin tadına doyum olmazdı. Uzaktan köpek sesleri gelir, radyosu olan biri varsa (Tabi pili-elektrik yok çünkü) bir türkü bulur, radyonun sesini sonuna kadar açar, geniş bir alana dinletirdi. Birkaç komşu bir araya gelir, sohbet kurulur, çaylar içilirdi.

   Bağcı sabahları şehere gelirken, bağa çıkmayan komşu veya yakın akrabalarına, sırayla günde bir veya ikisine sepetle üzüm getirir ikram ederdi. Ayrıca çok yakın akraba ve dostları bağa misafir eder, birkaç gün ağırlarlardı.

   Bağda kalınan süre içinde kışa hazırlanacak eşyalar da yapılırdı. Salça, kurutmalar gibi.

   Bağcılar bağdaki üzümleriyle kışın yiyecekleri bastık, dilme, tarhana, sucuk, nuskalarını yapar hazırlar, üzüm kuruturlardı. Bazıları bunlardan satmak için de yaparlardı. Bunlardan yapmayanlar ise, yaz boyunca her gün 1-2 sandık üzümü şehere getirir, satarlardı.

   Bağın içinde fıstığı olanlar da olurdu. Fıstığın toplama zamanı geldiğinde, fıstık toplanır, kurutulur, çuvallara doldurulurdu.

    Bağ zamanı bittiğinde, eylül ayı ortalarında artık “BAĞDAN İNME” zamanı gelmiştir. İnme hazırlakları yapılmaya başlanır. Eşyalar toplanır, hazırlanır, yine bir sabah erken, yine bir at arabasına yüklenilir, “BAĞDAN İNİLİR”.

   Yine mi çok uzun oldu yoksa, kusura bakmayın konu Birecik olunca, hiç olmasa yazarak tekrar yaşamaya da çalışıyorum.   

   Birecik’in bu yaşantısı da çok güzel bir yaşantıydı. Maalesef bu da artık bir “NOSTALJİ” oldu.

   Hey BERECİK hey.. Daha neler “NOSTALJİ” olacak........

   Bağa çıkma konusunu yazmamı Salih Bingöl yeğenim çok istiyordu. Bu, ona özel ikramım..

   Biz aile olarak bağa çıkmazdık. Görüp-gözlediklerimle bu kadar yazabildim. Üstelik de 30-40 yıldan bu kadar hafızamda kalmış. Bu konuda daha fazla bilgisi olup, ekleyeceği olan çok arkadaş vardır. Lütfen eksiklerimi tamamlarsınız. Hatta çok Bireciklinin bağa çıkma ile ilgili anıları da vardır. Bunları da yazalım lütfen.

   Başka bir “NOSTALJİ” de buluşmak üzere HOŞÇAKALIN !

   SEVGİ VE SELAMLARIMLA !

                                                                              Halil  Bilmez